English version
Wersja polska
Postępujące zmiany klimatyczne wymagają wielowątkowych działań mających na celu łagodzenie występujących coraz częściej kryzysów. W ramach projektu Gov4Water (Interreg Europa), partnerzy z siedmiu krajów członkowskich Unii Europejskiej, w trakcie organizowanych wizyt studyjnych poznają technologie, systemy oraz rozwiązania organizacyjne pozwalające na lepsze dostosowanie regionalnych i krajowych polityk gospodarowania wodami. 11 czerwca 2025 r. przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego oraz Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk, wzięli udział w wizycie studyjnej w hiszpańskim regionie Murcja.
Charakterystyka regionu w kontekście zmian klimatycznych
Region Murcja położony w południowo-wschodniej Hiszpanii, zamieszkuje 1,5 mln osób (w okresie wakacyjnym ta liczba sięga ok. 2 mln).
Region charakteryzuje się liczbą 300 dni słonecznych w roku i znajduje się w epicentrum najpoważniejszego kryzysu wodnego w Hiszpanii od ponad stulecia. Mimo że obszar ten tradycyjnie charakteryzuje się suchym klimatem śródziemnomorskim, ostatnie pięć lat przyniosło bezprecedensową intensyfikację zjawisk suszowych, które dramatycznie wpłynęły na gospodarkę, społeczeństwo i środowisko naturalne.
Murcja jest regionem o tradycyjnie ograniczonych zasobach wodnych, co wymusza:
Opad roczny wynosi poniżej 300 mm (najniższy wskaźnik w Unii Europejskiej), przy czym w regionie występują punkowe obszary zagrożone deszczem powyżej 60 mm na godzinę, które stanowią poważne zagrożenie powodziowe.
Region Murcja doświadczył w ostatnich latach szeregu znaczących epizodów powodziowych, które stanowiły część większego wzorca ekstremalnych zjawisk meteorologicznych w regionie śródziemnomorskim. Powodzie te charakteryzowały się intensywnymi, krótkotrwałymi opadami deszczu powodującymi gwałtowne wezbrania. Tzw. powodzie błyskawiczne występowały w 2019, 2023, 2024 (największa współczesna powódź w Hiszpanii) oraz w marcu 2025 roku.
Oczyszczalnie ścieków obsługują 99,4% populacji regionu, a 98% wody poddawane oczyszczeniu jest przeznaczona do ponownego wykorzystania (głównie w rolnictwie i do celów utrzymania czystości). Murcja jest europejskim liderem w tym zakresie; wskaźniki osiągane przez region znacznie przewyższają średnią dla Unii Europejskiej oraz samej Hiszpanii. Średnio w Unii Europejskiej odzyskuje się 964 mln m³ z 40 mld m³ wody, czyli ok. 2,4%, przy czym wskaźnik ten osiąga poziom aż od 60 do 90% na Cyprze oraz na Malcie i między 5 a 12% w całej Hiszpanii.
Tak wysoki udział wody odzyskanej jest możliwy dzięki dobrej współpracy między rolnikami a instytucjami odpowiedzialnym za zarządzanie wodą. Jest to spowodowane z jednej strony ogromnym zapotrzebowaniem na wodę w tym sektorze a z drugiej darmowym dostępem do wody z odzysku dla rolników. Władze regionu kierują się tutaj zasadą „kto zanieczyszcza, ten płaci” a w przypadku wody poddawanej oczyszczaniu zanieczyszczenia są efektem działalności całej społeczności.
W regionie Murcja wykorzystuje się około 20% wody pochodzących ze źródeł niekonwencjonalnych: woda odsolona (10%), woda odzyskana (8%), woda deszczowa (2%).
Prognozowane zmiany klimatyczne wskazują na prawdopodobne utrzymanie się trendu wzrastającej częstotliwości i intensywności ekstremalnych zjawisk pogodowych w regionie śródziemnomorskim.
Oczyszczalnia ścieków w San Pedro del Pinatar
Oczyszczalnia ścieków (EDAR – Estación Depuradora de Aguas Residuales) w San Pedro del Pinatar jest obiektem stosującym następujące procesy technologiczne:
Technologia MBR łączy procesy biologicznego oczyszczania ścieków z membranową separacją faz, gwarantując bardzo wysoką jakość ścieków oczyszczonych (posiadającą parametry bardzo zbliżone do wody pitnej). Przy oczyszczalni prowadzone są eksperymentalne uprawy roślin nawadnianych wodą oczyszczoną, których celem jest badanie toksyn zawartych w glebie i samych roślinach. Wnioski z eksperymentów wskazują, że negatywny wpływ na zdrowie konsumentów roślin nawadnianych wodą oczyszczoną wystąpi po zjedzeniu 300 kg sałaty dziennie. Specjaliści odpowiedzialni za oczyszczanie ścieków w regionie podkreślają, że wbrew obawom wielu mieszkańców jakość oczyszczonej wody jest często o wiele wyższa niż np. jakość wody w rzekach, którą także stosuje się do nawadniania upraw. Region Murcji produkuje ponad 2,5 mln ton żywności rocznie.
Przepustowość oczyszczalni: 20 000 m³/dobę. RLM (Równoważna Liczba Mieszkańców): ok. 145 000.
Wspólnota irygacyjna Campo de Cartagena – zarządzanie zasobami wodnymi (woda z odzysku, woda gruntowa i odsalana) do celów rolniczych.
Wspólnota Irygacyjna Campo de Cartagena (CRCC) została założona w 1952 roku i stanowi jedną z największych i najbardziej zaawansowanych technologicznie wspólnot irygacyjnych w Europie. Obecnie obejmuje powierzchnię nawadnianą 42 255 ha i należy do niej 9 699 członków, Rozciąga się na terenie siedmiu gmin w prowincji Murcja oraz jednej w prowincji Alicante.
CRCC wykorzystuje różnorodne źródła wody:
System dystrybucji CRCC składa się z:
CRCC charakteryzuje się bardzo wysokim zaawansowaniem technologicznym systemów, stosując najnowsze technologie w dystrybucji wody. Jednym z realizowanych projektów mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej było zainstalowanie paneli fotowoltaicznych na powierzchni głównego zbiornika, dzięki czemu znacząco zostały zredukowane koszty związane z przepompowywaniem wody.
Wspólnota irygacyjna Campo de Cartagena stanowi przykład nowoczesnego, zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w regionie o trudnych warunkach klimatycznych, łącząc efektywność ekonomiczną z odpowiedzialnością środowiskową.
WIDHOC – rolnictwo precyzyjne w regionie Murcja
Rolnictwo precyzyjne to podejście, które wykorzystuje nowoczesne technologie (np. GPS, GIS, czujniki, drony, satelitarne obrazowanie) do optymalizacji działań rolniczych. Główne zasady obejmują:
Rolnictwo precyzyjne pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie zasobów, redukcję kosztów, zwiększenie plonów oraz minimalizację negatywnego wpływu na środowisko.
WIDHOC Smart Solutions to firma mająca swoją siedzibę regionie Murcja (La Palma – Cartagena). Głównym obszarem jej działalności jest tworzenie czujników terenowych przeznaczonych do zbierania danych rolniczych. Firma specjalizuje się w oprzyrządowaniu, kontroli i zarządzaniu środowiskiem przy użyciu technologii komunikacji bezprzewodowej sieci czujników (WSN), umożliwiając rolnikom doskonalenie i optymalizację upraw skoncentrowanych na rolnictwie.
Rozwiązania firmy obejmują optymalizację nawadniania i kontrolę upraw:
oraz zarządzanie terenami podmokłymi, zbiornikami wodnymi:
Firma świadczy także usługi doradztwa rolniczego, przygotowuje spersonalizowane raporty techniczne dostosowane do potrzeb swoich klientów.
W Polsce, w tym także w województwie łódzkim, mają swoje siedziby prowadzące działalność w obszarze szeroko rozumianego rolnictwa 4.0. Jedną z nich jest Agrodron z Łodzi, która oferuje usługi z wykorzystaniem dronów i urządzeń IoT do monitorowania pól, oprysków a także prowadzi szkolenia w tym zakresie.
Z kolei IUNG PIB w Puławach Rolniczy Zakład Doświadczalny Błonie-Topola w gminie Łęczyca jest przykładem placówki, która prowadzi prace badawcze i doświadczenia w zakresie rolnictwa precyzyjnego, w tym stosuje uprawę bezorkową i precyzyjne nawożenie. Wdraża też systemy monitorowania prac polowych.
DINAPSIS – gromadzenie i analiza danych w celu podejmowania efektywnych decyzji
Hidrogea to firma, która działa głównie na rynku hiszpańskim, oferując kompleksowe usługi związane z:
Firma skupia się na innowacyjnych technologiach zapewniających efektywność, zrównoważony rozwój i optymalizację kosztów dla klientów publicznych i prywatnych.
Hidrogea, będąca częścią Veolii (mającej swoja spółkę także w Łodzi), angażuje się w rozwój innowacyjnych rozwiązań cyfrowych, takich jak DINAPSIS, które mają na celu poprawę efektywności, zrównoważonego zarządzania wodą i minimalizacji strat. Platforma ta wpisuje się w globalny trend cyfryzacji usług wodociągowych i oczyszczalni ścieków.
DINAPSIS to jeden z kluczowych produktów cyfrowych rozwijanych przez Hidrogea, służący do zarządzania i optymalizacji procesów związanych z gospodarką wodną. DINAPSIS jest platformą cyfrową opartą na technologii IoT (Internet rzeczy) i analizie danych, która pozwala na:
Kluczowe cechy DINAPSIS:
Podsumowanie
Murcja, narażona w ponadprzeciętnym stopniu zarówno na niedobory wody oraz zagrożenia powodziowe, stanowi przykład regionu, który dzięki konsekwentnym działaniom adaptacyjnym i rozwojowi zaawansowanych technologii stał się liderem w Europie w dziedzinie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi.
Na szczególną uwagę zasługują poniższe kwestie związane z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom zmian klimatu:
