Projekt Aquares rozpoczął się 7 i 8 czerwca 2018 r. Pierwsze spotkanie w ramach projektu odbyło się w Murcji, w Hiszpanii, a jego organizatorem był Regionalny Rząd Murcji, Ministerstwo Wody, Rolnictwa, Zwierząt Gospodarskich i Rybołówstwa, Generalna Dyrekcja Wody. Program spotkania obejmował przedstawienie wszystkich partnerów projektu AQUARES oraz zapoznanie z działaniami projektowymi. Ustalono plan pracy i jego realizację na ten okres. Podczas pierwszej fazy projektu, partnerzy skupili się głównie na pracy z interesariuszami i komunikacji z władzami regionalnymi w zakresie zarządzania wodą poprzez jej ponowne wykorzystanie. Długoterminowym celem projektu jest wykorzystanie możliwości na rynku wody i zapewnienie ochrony zasobów wodnych.

Podczas pierwszej fazy projektu odbyły się spotkania w ramach konsorcjum, które umożliwiły wymianę wiedzy i doświadczeń. Były to wizyty studyjne, warsztaty oraz spotkania projektowe. Na stronie internetowej projektu można znaleźć 55 przykładów dobrych praktyk, którymi partnerzy dzielą się między sobą, a także z opinią publiczną. Produkty pierwszej fazy projektu obejmują również zestaw narzędzi online do oceny inwestycji w ponowne wykorzystanie wody dla regionów promujących oszczędne gospodarowanie wodą oraz 5 wspólnych studiów tematycznych i analiz dotyczących potrzeb i możliwości terytorialnych dla rozwoju ponownego wykorzystania wody. Głównymi rezultatami projektu są plany działań partnerów, które można znaleźć tutaj.

Współpraca pomiędzy partnerami w pierwszej fazie projektu odbywała się zgodnie z ustalonym harmonogramem, a komunikacja i współpraca z interesariuszami była zarządzana indywidualnie przez każdego z partnerów. Znaczącym utrudnieniem dla sprawnej realizacji projektu była epidemia COVID-19. Ze względu na brak możliwości podróżowania, konieczne było przeniesienie działań do przestrzeni wirtualnej. W związku z tą sytuacją pierwszy etap został wydłużony o 3 miesiące – do końca sierpnia 2021 roku.

Rozpoczęcie drugiego etapu projektu 9/2021 – 5/2023
Realizacja poszczególnych działań partnerów zostanie rozpoczęta na początku drugiej fazy projektu, co będzie prowadziło do wdrożenia planów działania. Plan działania to dokument zawierający szczegółowe informacje na temat tego, w jaki sposób wnioski wyciągnięte ze współpracy zostaną wdrożone w celu poprawy instrumentu polityki, którym zajmuje się dany region. Dokument ten określa charakter działań, które mają zostać wdrożone, ich ramy czasowe, zaangażowane podmioty, koszty (jeśli występują) oraz źródła finansowania (jeśli występują).

Plany działań zostały przygotowane w pierwszej fazie projektu, na podstawie doświadczeń zdobytych przez partnerów. Będą one następnie wdrażane w fazie drugiej. Plany działania partnerów zostały zatwierdzone przez Wspólny Sekretariat programu Interreg Europa i odzwierciedlają potrzeby każdego regionu w zakresie ponownego wykorzystania wody. W drugiej fazie projektu, partnerzy skupią się przede wszystkim na realizacji działań, które są niezbędne do wdrożenia planów działania. Są to ambitne plany, które obejmują szeroki zakres zastosowań odzyskanej wody. Przedstawione Plany Działania podejmują takie tematy jak: wytyczne dla gmin w zakresie zrównoważonego i zintegrowanego zarządzania wodami burzowymi, kampanie szkolne na temat znaczenia ochrony źródeł wody, parki zalewowe w różnych gminach, poprawa jakości kanalizacji deszczowej, promowanie efektywności w zarządzaniu wodą poprzez wdrażanie strategii ponownego wykorzystania wody w obiektach turystycznych, wsparcie dla gmin i przedsiębiorstw w celu opracowania projektów niebiesko-zielonej infrastruktury, itp. Wszystkie te działania będą wymagały znacznych środków finansowych na ich realizację. Będzie to kwota przekraczająca 39 mln EUR.

Plan Działania Województwa Łódzkiego
Wody powierzchniowe w województwie łódzkim są silnie zanieczyszczone i charakteryzują się złym stanem chemicznym. Na negatywny wynik oceny jakości ekologicznej wód decydujący wpływ mają wskaźniki biologiczne i fizykochemiczne.

Mimo prowadzonych sukcesywnie prac związanych z budową i modernizacją oczyszczalni ścieków oraz rozbudową sieci kanalizacji sanitarnej, nadal głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych są ścieki komunalne i przemysłowe ze źródeł punktowych, ponadto zanieczyszczenia obszarowe (spłukiwane opadami z terenów zurbanizowanych i rolnych) oraz liniowe (pochodzenia komunikacyjnego).

W powyższym kontekście zasadne wydaje się propagowanie rozwiązań umożliwiających oczyszczanie i ewentualnie także ponowne wykorzystanie wody powstającej w wyniku procesów produkcyjnych na miejscu, czyli w zakładach produkcyjnych. Przykładem wielokrotnego wykorzystania wody w procesach przemysłowych jest dobra praktyka przedstawiona przez partnera projektu AQUARES z Czech (Agencja Rozwoju Regionalnego Regionu Pardubice): „Reuse of water in a food company for cooling system at vinegar production”. Z drugiej strony poprawa gospodarki wodnej może zostać osiągnięta poprzez zastosowanie takich technologii jak odzysk wody szarej lub wykorzystywanie wód opadowych w nowopowstających budynkach. Tego typu projekt („Water reuse at the building level – Condminio di via Sassetti”) został zaprezentowany przez Lombardzką Fundację dla Środowiska z Włoch. Jest to szczególnie interesujący przykład ponieważ powstał on w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Regionu Lombardii a więc analogicznego instrumentu, który jest w trakcie opracowywania przez Województwo Łódzkie.

Ekstremalne zjawiska pogodowe (coraz wyższe temperatury powietrza, silne nasłonecznienie, deficyt opadów, ekstremalne susze) występujące w województwie łódzkim, generują występowanie deficytów wody w glebie, zmniejszenie zasobów wód powierzchniowych, gruntowych i podziemnych. Powoduje to powstawanie zjawisk towarzyszących procesowi stepowienia (m.in. utrata materii
organicznej w glebie) będącym jednym z najważniejszych problemów występujących w obszarze intensywnego rolnictwa.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, temperatura w województwie łódzkim wzrosła o 2-3°C. Ponadto zanotowano spadek rocznej sumy opadów atmosferycznych o 10-30%. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym suszy jest najniższa w Polsce lesistość regionu oraz bardzo mała zdolność retencyjna zlewni.

W toku pierwszej fazy projektu AQUARES, zaprezentowane zostały liczne przykłady dobrych praktyk służących zwiększaniu retencji (m.in. „Constructed Wetlands Gorla Maggiore” – Lombardia, Włochy, „Dry polder Žichlínek” – Severovýchod, Czechy, „Surface flow constructed wetland for nutrient retention from agricultural catchment” – Łotwa).

Ośrodki miejskie w województwie łódzkim, zwłaszcza te największe, w związku z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi takimi jak upały i nawalne opady, borykają się z koniecznością adaptacji do zmian klimatycznych. Skutkiem deszczy nawalnych, ze względu na utrudnioną infiltrację wody i często niedrożne systemy, są podtopienia. Obszarem największej kumulacji problemów związanych ze zjawiskami ekstremalnymi są miasta powyżej 100 tys. mieszkańców. Dla Łodzi zdiagnozowano 3 spośród 10 głównych zagrożeń klimatycznych tj. upały, intensywne opady i burze, powodzie miejskie.
Jednym z rozwiązań dedykowanych modernizacji miejskich systemów retencji wody, jest praktyka z greckiego regionu Attica („Combination of rainwater network and stormwater storage tanks”).

Analiza dobrych praktyk, jakie zostały zaprezentowane przez partnerów projektu AQUARES podczas wizyt studyjnych oraz wizyt na miejscu, przeprowadzona była pod kątem wykorzystania ich w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego. W aktualnej perspektywie budżetowej (2014-2020) rozpatrzono możliwość modyfikacji Regionalnego Programu Operacyjnego w ramach dwóch celów tematycznych: „Wspieranie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem” oraz „Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz promowanie efektywnego gospodarowania zasobami”. Ze względu na zaawansowanie we wdrażaniu Programu w perspektywie 2014-2020, dodanie nowego zakresu wsparcia wiązałoby się z negocjacjami z Komisją Europejską, które są procesem długotrwałym. W związku z ograniczonym czasem na realizację i rozliczanie projektów, istniałoby ryzyko utraty środków. W związku z powyższym, w oparciu o wnioski płynące z procesu wymiany doświadczeń w projekcie AQUARES, zaproponowano włączenie konkretnych rozwiązań w program regionalny dotyczący perspektywy 2021-2027 (FEŁ2027).

W związku z powyższym, Regionalny Plan Działania dla Województwa Łódzkiego zakłada uwzględnienie następujących kompleksowych działań:
• Włączenie rozwiązań wspierających wydajne i racjonalne gospodarowanie wodą w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2027 (FEŁ2027).
• Podjęcie kompleksowych działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2027 (FEŁ2027).

Więcej informacji na temat projektu:
https://www.interregeurope.eu/aquares/
https://www.facebook.com/projectAQUARES/
Tweets by AquaresEurope
https://www.linkedin.com/in/projectaquares/