Partnerzy projektu FINCH wspólnie zastanawiali się nad możliwościami ulepszenia systemu finansowania kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego, tym razem w landzie Saksonia-Anhalt w Niemczech. Gospodarzem spotkania był regionalny Bank Rozwoju z siedzibą w Magdeburgu.

Uczestnicy spotkania mieli możliwość zapoznania się ze sposobami ochrony dziedzictwa kulturowego na przykładzie zarządzania i opieki nad obiektem: Schloss Hundisburg – zamkiem z początków XII wieku, który prawie całkowicie spłonął podczas drugiej wojny światowej i jest sukcesywnie odbudowywany od 1991 roku i wykorzystywany na cele kulturalne. Dzięki różnorodnym źródłom finansowania przywrócono mu dawną świetność i odzyskał swoje miejsce jako jeden z najważniejszych zamków barokowych w Saksonii-Anhalt. Zamek Hundisburg tworzy z barokowym ogrodem i przylegającym parkiem krajobrazowym kompleks o znaczeniu krajowym. Administrującym zamkiem i ogrodem w imieniu właściciela – władze miasta – jest KULTUR-Landschaft Haldensleben-Hundisburg e.V. (stowarzyszenie kulturalne). W kompleksie odbywają się liczne imprezy kulturalne i muzyczne, jak Summer Music Academy, której organizacja stanowi również jedną z form finansowania zamku (środki publiczne, darowizny, bilety wstępu). Fundusze, prócz unijnych, gromadzone są również dzięki  prowadzeniu w zamku sklepu, hotelu oraz restauracji, a także z wynajmu powierzchni na pozostałe wydarzenia (konferencje, bankiety, przyjęcia weselne etc.). Bogato wyposażona biblioteka i kolekcja obrazów została pozyskana bez udziału środków finansowych, dzięki darowiźnie byłych właścicieli zamku oraz prywatnych regionalnych artystów.

W tym przypadku przedstawiono typowe formy finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego, charakterystyczne również dla Polski. Na uwagę zasługuje głównie imponująca liczba parterów, wchodzących w skład stowarzyszenia odpowiedzialnego za zarządzanie i opiekę nad obiektem – 111.

Kolejnym przykładem, które zaprezentowano podczas spotkania, była sieć Gartenträume – sieć ogrodów prowadzona przez stowarzyszenie charytatywne „Ogród Marzeń”, które swoim działaniem obejmuje parki historyczne w Saksonii-Anhalt. Głównymi celami stowarzyszenia jest renowacja i konserwacja zabytkowych ogrodów, poprawa atrakcyjności turystycznej i ekonomiczne wykorzystanie obiektów, a także podejmowanie działań polegających na poszukiwaniu źródeł finansowania oraz realizacji różnego rodzaju imprez i eventów. Sieć działa od 2000 roku i ze względu na duże doświadczenie jest gwarantem prawidłowo wydatkowanych środków, co sprzyja pozyskiwaniu sponsorów. Głównymi źródłami finansowania sieci w początkowej fazie były środki publiczne (rządowe) oraz unijne. Aktualnie, są to również składki i wpłaty członkowskie, sponsorzy prywatni (lotto), fundusze instytucji finansowych, środki pochodzące z utrzymywania infrastruktury parków (sklepy) i organizacji imprez.

Warto zwrócić uwagę na mechanizm finansowania rozwoju w/w sieci: silne zaangażowanie środków „ministerialnych”, które dało solidny fundament do rozwoju inicjatywy w kolejnych latach, jak również podkreśliło jej znaczenie dla potencjalnych partnerów (sieć ogrodów została również uznana za jedną z głównych marek (key tourism brand) regionu Saksonia-Anhalt. Warunkiem przystąpienia do sieci parków jest przedstawienie pomysłu na swoje działanie, co warunkuje duże zaangażowanie partnerów już na samym początku współpracy. Ciekawą praktyką jest stosowanie dwóch rodzajów czynszu dla działalności restauracji w Schloss Hundisburg (czynszu sezonowego [on-season] i czynszu pozasezonowego [off-season]), co pozwala na większą elastyczność finansową partnera prywatnego i może zachęcać do współpracy.

Działania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego przy użyciu instrumentów finansowych, takich jak crowdfunding i inwestycje prywatne, zostały omówione na przykładzie odbudowy fortecy wojskowej z XIX wieku: „Ravelin”. Twierdza zarządzana jest przez organizację pozarządową Sanierungsverein „Ravelin” 2 e.V., która przez portal internetowy Volksbanku w ciągu 3 miesięcy (od września do grudnia 2016 roku) zebrała fundusze na renowację sanitariatów i przywrócenie im historycznego wyglądu. Za określonej wysokości datki finansowe, organizator zbiórki przekazywał „uściski i inne upominki” (breloczki, torby, pocztówki etc.).

Zbiórki społecznościowe (crowdfunding) realizowane są w zaprezentowanym modelu niemieckim za pośrednictwem platformy prowadzonej przez Regional Bank/Volksbank (wspólna platforma dla wszystkich regionalnych oddziałów Volksbanku). Całkowite koszty związane z obsługą systemu ponosi Bank w ramach społecznego wymiaru swojej działalności. Dodatkowo, bank przeprowadza preselekcję zgłaszanych do sfinansowania projektów, sprawdzając (w uproszczonym wymiarze) ich społeczny potencjał – wstępnie bada skalę poparcia dla projektu przez wymóg zebrania poparcia 100 osób „lubiących” daną ideę w ciągu 14 dni. Poza stabilnością, jednolitością systemu zbiórek społecznościowych oraz przejęciem ciężaru finansowania platformy crowdfundingowej (koszt to ok. 400,00 Euro miesięcznie), prowadzenie tej inicjatywy przez bank zwiększa wiarygodność projektów w oczach potencjalnych donatorów (odmiana efektu aureoli). Czas na zbiórkę: 3 miesiące.

Jest to interesujące narzędzie, które umożliwia społecznościom włączenie się w kreowanie kultury, której jest odbiorcą, jak również w ochronę swego dziedzictwa kulturowego, należy jednak zaznaczyć, że zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Partnerskich projektu FINCH, zastosowanie go przez instytucje publiczne nie zostało wystarczająco umocowane formalno-prawnie.

Uwarunkowania i możliwości prawne, spostrzeżenia i wnioski z przeprowadzonych warsztatów oraz propozycje działań doskonalących zostaną przeanalizowane i włączone do publikacji pn. „Living document on financial instruments and regulatory frameworks for the introduction of partnership with provate sector”, którą Partnerzy projektu FINCH przygotowują wspólnie pod merytoryczną opieką Partnera Doradczego – Uniwersytetu w Turynie.

Kolejne spotkanie dotyczące analizy i poszukiwania nowych możliwości finansowania kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego będzie miało miejsce w Województwie Łódzkim w dnia 23-24 października br.